Focus na Portugalię – portugalskie kino podczas 23. edycji międzynarodowego festiwalu filmowego mBank Nowe Horyzonty (20–30 lipca, on-line 20 lipca–6. sierpnia 2023)
Już w tym tygodniu, 20 lipca rozpoczyna się kolejna edycja festiwalu filmowego Nowe Horyzonty. Tradycyjnie od wielu lat impreza odbywa się we Wrocławiu, jednak dla osób, które nie mogą dotrzeć do stolicy Dolnego Śląska mamy dobrą wiadomość – istnieje możliwość oglądania filmów on-line, a w tej formie festiwal będzie trwał aż do 8 sierpnia 😊
To jest też bardzo dobra wiadomość dla miłośników Portugalii
i portugalskiego kina – filmy z Portugalii rzadko są pokazywane w polskich
kinach czy nawet na przeglądach i festiwalach, a na tegorocznych Nowych Horyzontach
możecie zobaczyć ich całkiem sporo, przede wszystkim w sekcji Focus na
Portugalię, ale też w innych blokach, o czym przeczytacie poniżej.
A co zobaczycie w sekcji Focus na Portugalię? Jak czytamy na
stronie festiwalu, to dwadzieścia tytułów krótko- i długometrażowych, wyjętych
z bogatej kinematografii tego niewielkiego kraju o skomplikowanej historii. „Pokazywane
w Polsce premierowo (sic!) mają zachęcić publiczność do dalszych poszukiwań i
odwiedzin w lizbońskiej Cinemateca Portuguesa, by spędzić tam równie udany
wieczór, jak w klubie fado. Program sekcji powstawał dzięki spotkaniom i
rozmowom, festiwalom i seminariom filmowym, prywatnym pokazom i doniesieniom
poczty pantoflowej. O czym się dziś mówi i co się ogląda w Lizbonie czy Porto,
w Fundão i Arcos de Valdevez? Nadstawcie
uszu, otwórzcie oczy, wspólnie zdemaskujmy saudade! – zachęca kuratorka
sekcji, Agnieszka Szeffel.”
A oto filmy w sekcji Focus na Portugalię:
Belarmino
Docu-drama należąca do nurtu portugalskiego Cinema Novo.
Czarno-białe arcydzieło ze zdjęciami fotografa i operatora Augusto Cabrity
zostało wpisane przez „New Yorkera” na listę kilkudziesięciu tytułów z całej
historii kina, które kształtowały sztukę dokumentu. To film poświęcony życiu
kończącego karierę boksera z Mourarii, Belarmino Fragoso, z nim samym w głównej
roli. Pełen szczerości, żywy portret zwykłego człowieka żyjącego w Lizbonie w
latach 60. Ta hybryda reportażu i inscenizacji zwraca uwagę przede wszystkim
niewpisującą się w żaden kanon formą. Więcej tutaj
***
Polowanie / A Caça
Manoel de Oliveira / Portugalia 1964 / 21’
Mniej znany krótki metraż mistrza portugalskiego kina
Manoela de Oliveiry. Ostry, surowy, pełen dramatyzmu obraz męskiego świata, w
którym ludzkim życiem rządzi nie tylko przypadek, ale i bezsensowna przemoc.
Dwaj nastoletni chłopcy wałęsają się po miasteczku i jego obrzeżach, dla
jednego z nich ten spacer może okazać się ostatnim. Pesymistyczne zakończenie
filmu zostało wstrzymane przez salazarowską cenzurę, reżyser został zmuszony do
sfilmowania happy endu.
***
Gdzie jest ta ulica? albo Bez przed i po / Where Is This
Street? or With No Before and After / Onde Fica Esta Rua? ou Sem Antes Nem
Depois
Jaką rolę dzisiaj odgrywa Lizbona? Rodrigues i Guerra da
Mata odpowiadają na to pytanie więcej niż przewrotnie. Autorem zdjęć do ich
filmu jest Rui Poças, na ekranie pojawia się muza Rochy Isabel Ruth, a Laurie
Anderson tak recenzowała po premierze film Portugalczyków: Tu nie ma znaczenia,
nie ma historii, nie ma ludzi i to jest genialne! Łamie wszystkie zasady, które
myślałam, że istnieją… więcej tutaj
***
Penúmbria
Eduardo Brito / Portugalia 2016 / 8’31’’
Pochodzący z Guimarães utalentowany fotograf i twórca
scenariuszy (m.in. do filmów Rodrigo Areiasa, Paulo Abreu czy Manuela Mozosa)
debiutuje jako reżyser, łącząc swoje ulubione dziedziny sztuki. Opowiada o
fikcyjnym mieście Penúmbria, które ze względu na permanentne zachmurzenie,
położenie nad gwałtownym oceanem i jałową ziemię nie nadaje się do
zamieszkania. A jednak istnieje 200 lat, choć niemal wszyscy mieszkańcy
postanowili je już opuścić. Takiej melancholii i takiego światła można w kinie
szukać ze świecą.
***
Hommage: Paulo Abreu
Przegląd krótkometrażowych filmów Paulo Abreu, urodzonego w
1964 roku artysty i filmowca z Lizbony, m.in. stypendysty Fundacji Gulbenkiana.
Wyreżyserował ponad 20 eksperymentalnych filmów, pokazywanych i nagradzanych na
krajowych i międzynarodowych festiwalach.
Czego nie widać
Paulo Abreu / Portugalia 2020 / 23’
więcej tutaj
Broda
Paulo Abreu / Portugalia 2011 / 20’
więcej tutaj
We śnie
więcej tutaj
Varadouro
więcej tutaj
Small Talk
Paulo Abreu / Portugalia 2005 / 3’47’’
więcej tutaj
Paulo Abreu / Portugalia 2003 / 1’25’’
więcej tutaj
Alis Ubbo
Paulo Abreu / Portugalia 2018 / 62’
więcej tutaj
***
Podróż ku słońcu / Journey to the Sun / Viagem ao Sol
Susana de Sousa Dias, Ansgar Schaefer / Portugalia 2021 / 109’
Opowieść o nieznanym fakcie z historii, kiedy tuż po drugiej
wojnie światowej grupa austriackich dzieci trafiła na kilkumiesięczną
rekonwalescencję do portugalskich rodzin z wyższych sfer. Film został
zrealizowany w całości z użyciem materiałów archiwalnych, zdjęć i ujęć
zmontowanych w taki sposób, że mamy do czynienia nie z klasycznym dokumentem,
lecz z pełną dramaturgii, emocjonalną narracją. Jednak reżyserom – jak
deklarują – nie tyle chodzi o poszukiwanie prawdy o przeszłości, ile o
zbadanie, co leży pod powierzchnią reprezentacji, jaką ta przeszłość po sobie
zostawiła. więcej tutaj
***
Tego dnia w Lizbonie / On That Day in Lisbon / Naquele Dia em Lisboa
Daniel Blaufuks / Portugalia 2022 / 22’
W swoim najnowszym eksperymencie fotograf i artysta wizualny
z polsko-żydowskimi korzeniami Daniel Blaufuks wykorzystuje archiwalia
nakręcone w Lizbonie w 1940 roku przez Niemca Eugena Schüfftana. To prawdziwa
rzadkość, bo reżim Salazara nie pozwalał na filmowanie ulic portugalskiej
stolicy, by nie rejestrować biedy i zacofania. Reżyser przetwarza obraz,
spowalnia tempo, w zbliżeniach wyławia z tłumu poszczególne twarze. W tle
słychać głos od dawna niepogodzonego z „białym miastem” Bruno Ganza.
***
Manuela Serra / Portugalia 1985 / 85’
Cudownie odnaleziony Święty Graal kina kobiecego, idący w
jednym szeregu z twórczością guru, António Reisa. „Półkownik” nazywany wielką
osobliwością portugalskiej kinematografii. Ta kontemplacyjna opowieść o życiu i
pracy kobiet z wiejskiej społeczności Lanheses w północnej Portugalii została
odrestaurowana i w 2021 roku po raz pierwszy weszła do kin. Manuela Serra,
której kariera niegdyś ugrzęzła pod szklanym sufitem, stała się dziś
feministyczną ikoną. więcej tutaj
***
Jaime
António Reis / Portugalia 1974 / 35’
Jaime Fernandes, urodzony w Covilhã mieszkaniec wsi, na
ponad 30 lat trafił do pierwszego otwartego w Lizbonie szpitala
psychiatrycznego, Miguel Bombarda. Cztery lata przed śmiercią cierpiący na
schizofrenię mężczyzna przeszedł zagadkową przemianę – zaczął rysować. Obok
jego niepokojących prac, które stały się kanwą eksperymentalnego samodzielnego
debiutu António Reisa, nie można było przejść obojętnie. Poprzez strukturę
narracyjną reżyser, wykorzystując symboliczne obrazy i „montaż atrakcji”, interpretuje
dzieło zmarłego artysty. więcej tutaj
***
Suzanne Daveau
Oto kraina, gdzie nie stanęła noga turysty! Przede wszystkim
Afryka, Wyspy Zielonego Przylądka, portugalskie bezdroża, Jura. Luísa Homem za
pośrednictwem swojej bohaterki opowiada o czasach i miejscach, w których
zdziwienie światem było jeszcze możliwe. Życiowa droga francuskiej geografki i
podróżniczki Suzanne Daveau została opowiedziana w serii fotografii i „amatorskich”
filmów, ilustrujących jej badania. Nie ma nauki ani postępu bez miłości
– przekonuje Suzanne – bez pasji, bez identyfikacji, nawet gdy skupiamy się
na rzeczach pozornie pozbawionych życia, takich jak ewolucja zbocza lub geneza
ulewy. więcej tutaj
***
Taniec cyprysa / The Cypress Dance / A Dança do Cipreste
Twórcy z Północy – pochodzący z Viana do Castelo duet
realizujący projekty zarówno dla kina, jak i galerii – pozostają zatopieni w
portugalskim krajobrazie. Mariana Caló i Francisco Queimadela, dysponując
łąkami i morzem, niebem, skałami i zaroślami, a za aktorów mając zaprzyjaźnioną
rodzinę malarki Mariany Barrote, tworzą poemat o zmysłowej naturze świata.
Kiedy nieskrępowana wyobraźnia spotyka materialną powłokę rzeczywistości,
wszystko wydaje się możliwe.
***
Martwi / The Dead / Os Mortos
Gonçalo Robalo / Portugalia 2018 / 27’
Przyjmując rolę klasycznego w kinie portugalskim narratora,
Gonçalo Robalo przegląda rodzinny album z fotografiami i zdaje relację ze
swoich spotkań ze śmiercią. Śmierć sama w sobie jest tu i zabawna, i
spektakularna, wywołuje dreszcz grozy albo... przyjemności. Szczególnie gdy
obserwatorowi – wyposażonemu w dziecięcą ciekawość i poczucie nieśmiertelności
– dalekie są konwenanse i lęk. Jednak reżyser, chcąc złapać śmierć na gorącym
uczynku, pokazuje, jak dystans, który go od niej oddziela, niebezpiecznie się
zmniejsza.
***
Pátio do Carrasco / The Damned Yard
André Gil Mata / Portugalia 2023 / 46’
Pátio do Carrasco to miejsce w Lizbonie, w którym osiadł
Luís Alves, ostatni kat w historii zawodu. Ten przestępca i uciekinier został
ujęty przez władze, a następnie zmuszono go do pełnienia tej niewdzięcznej
służby, choć wszelkimi sposobami starał się od niej uwolnić. Czy pozostał po
nim strach, który zastygł między murami? Czy tylko na to przeklęte podwórko
mógł wejść ze swoim Bratobójstwem Kafka? W serii powtórzeń André Gil Mata
relacjonuje wydarzenie, którego ostry jak nóż finał nie da odpowiedzi na
pojawiające się po drodze pytania. więcej tutaj
***
Xavier
Melancholijne, pełne uroku, ale też porażek i rozczarowań
portugalskie coming of age. Kultowy kinowy debiut Manuela Mozosa, choć
nakręcony w 1991 roku, w wyniku dramatycznych perturbacji został ukończony
dopiero 10 lat później z pomocą Paulo Rochy w roli producenta. Bohaterem filmu
jest młody chłopak (Pedro Hestnes), który dryfuje po Lizbonie przełomu lat 80.
i 90., łapiąc się dorywczych prac, i próbuje przetrwać miotany emocjami. W
dzieciństwie matka (Isabel Ruth) oddała go do sierocińca pod opiekę siostry Luz
(Isabel de Castro), tam poznał Hipólito (José Meireles), który został jego
najlepszym przyjacielem. Xavier wraca do miasta po odbyciu służby wojskowej i
wchodząc w dorosłość, próbuje nadać swojemu życiu sens. więcej tutaj
***
Portugalskie filmy w sekcji Lost Lost Lost:
Przedpokój / Anteroom / Antecâmara
Jorge Cramez / Portugalia 2018 / 51’
Film Jorge'a Crameza składa się z obrazów zarejestrowanych
na planie filmowym przez ekipę techniczną przed właściwym ujęciem. Tu nic nie
jest dziełem przypadku – ustawienie świateł, aktorów, scenografii, ruch kamery,
wszystko wymaga prób. Reżyser relacjonuje ten niewidoczny zwykle proces. Stawia
obserwację nad dramaturgię, bo to, co go najbardziej interesuje, rozgrywa się
właśnie tam, w obecności, która jeszcze „nie gra roli”, ale się do niej
przygotowuje. Zdjęcia zarejestrowane przez „techniczną” kamerę pochodzą z dwóch
planów filmowych. Jednym z nich jest Em segunda mão Catariny Ruivo, film, w
którym po raz ostatni oglądamy portugalskiego aktora Pedra Hestnesa
(1962-2011). więcej tutaj
***
Urzekająca kraina / Striking Land / Terra que marca
Raul Domingues / Portugalia 2022 / 65’
Raul Domingues wraca w rodzinne strony, w okolice Leirii, by
przyjrzeć się wykonywanej przez najstarszych członków wiejskiej społeczności
pracy w polu. Tak jak oni patrzy pod nogi, a w niebo – tylko wtedy, gdy
nadciąga burza. Frazy swojego filmowego poematu o portugalskiej prowincji
układa ze stwardniałych ludzkich dłoni, kwiatów i końskiej sierści. Deklaruje
chęć bycia niewidzialnym tak, jak niewidzialne bywają dla nas rośliny. Oto pan
nikt. Dostrojony do otoczenia, przyjmuje perspektywę fauny i flory, pracujących
ludzi i maszyn. Poprzez horyzontalną hierarchię rzeczy pragnie wyrazić
szacunek, jakim darzy świat, ale nie idealizuje wsi. więcej tutaj
***
Ubi Sunt I
Salomé Lamas / Portugalia 2017 / 21’
Opowieść o pogrążonych w mroku miejskich marginesach i
portugalskim Porto, które wciąż się oczyszcza. Podczas spektakularnych wybuchów
komunalne bloki w dzielnicy Bairro do Aleixo obracają się w pył. Elegancko
upozowana femme fatale (Ana Moreira), niby wyjęta z filmów Wonga Kar-Waia, zje
francesinhę z szarmanckim zabójcą (Valdemar Santos). Więzienne numery odzyskają
głos, a wizerunek śmierci ocieplą promienie zachodzącego słońca. więcej tutaj
***
Portugalski film Sekcja Samrt7:
Indie / India / Índia
Telmo Churro, od lat współpracujący m.in. z Miguelem Gomesem
czy Manuelem Mozosem jako scenarzysta i montażysta, wreszcie pokazał światu
swój pełnometrażowy debiut. Pokazuje trzypokoleniową rodzinę: mieszkających
razem w starej lizbońskiej kamienicy emeryta Raúla, jego syna Tiago i wnuka
Manuela. Wszyscy trzej są zaangażowani w turystyczny biznes. Przyjmują w swoim
mieszkaniu przyjezdnych, oprowadzają ich po mieście i prezentują koloryt
lizbońskiego życia, stojącego pod znakiem ekonomicznych trosk, tragikomicznych
absurdów i sercowych dramatów. Tym razem ich gościem będzie pogrążona w żałobie
Brazylijka Karen. Ta nie do końca zgrana grupa, której uczestnicy tkwią w swoim
własnym świecie, wyruszy w podróż po Lizbonie i zgubi się, jak niegdyś
legendarny poszukiwacz Indii na południowym Atlantyku. więcej tutaj
***
Portugalskie filmy (i portugalskie koprodukcje) w sekcji Mistrzynie, Mistrzowie:
Eureka
Lisandro Alonso / Argentyna, Francja, Portugalia 2023 / 146’
Pierwszy od dziewięciu lat film Lisandro Alonso (Los muertos, 5. NH; Fantasma, 6. NH; Liverpool, 9. NH; Jauja, 14. NH) miał premierę w Cannes w ramach pokazów specjalnych. Enigmatyczne, oniryczne dzieło Argentyńczyka płynnie przemieszcza się pomiędzy kilkoma epokami, gatunkami i konwencjami. Czarno-biały western (z Chiarą Mastroianni i Viggo Mortensenem w obsadzie), skąpany w czerwono-niebieskich światłach radiowozu współczesny kryminał, którego akcja rozgrywa się w rezerwacie Indian w Dakocie, i wreszcie zanurzona w latach 70. przypowieść o winie, karze i gorączce złota w amazońskiej dżungli. Eureka skupia się na kwestii reprezentacji. Jej bohaterowie, rdzenni mieszkańcy obu Ameryk, zamknięci są w narzuconych im ramach, a ucieczką przed przesądzonym przez kolonizację (także artystyczną) losem jest nieustanny ruch, przemieszczenie w stronę tego, co nieuchwytne, radykalna przemiana. więcej tutaj
Lav Diaz / Filipiny, Dania, Portugalia, Francja 2022 / 187’
W swoim najnowszym dziele dobrze znany nowohoryzontowej publiczności mistrz kina filipińskiego Lav Diaz rezygnuje z realizmu magicznego i mitologii na rzecz brutalnej rzeczywistości. Wciąż jednak na cały naród patrzy przez pryzmat losów jednostek. Bohaterem tym razem zostaje porucznik Hermes Papauran, policjant i świadek akcji, które mają na celu likwidowanie dilerów narkotykowych w całym kraju. Świadomość tego, że za morderstwami stoją koledzy z jego jednostki, budzi w nim moralne wątpliwości. Ponadto Hermes zaczyna cierpieć na tajemniczą przypadłość, która objawia się jako choroba skóry. W czasie gdy wyjeżdża do rodziny, by podjąć próbę leczenia, z więzienia wychodzi Supremo Macabantay. Mężczyzna poszukuje porucznika, by wyrównać z nim rachunki. więcej tutaj
Złe życie / Bad Living / Mal Viver
Akcja nagrodzonego Srebrnym Niedźwiedziem w Berlinie filmu Złe życie toczy się na północnym wybrzeżu Portugalii w stylowym, choć podupadającym hotelu prowadzonym przez pięć kobiet. Każda z nich jest bardzo samotna, a zarazem uwięziona w sieci rodzinnych relacji, niewypowiedzianych traum i wykluczających się wspomnień, które skazują kolejne pokolenia matek i córek na wzajemne wyniszczenie – emocjonalne i fizyczne. Perfekcyjne w swojej dramaturgii i choreografii sceny są duszne od pełnych nienawiści słów, rozpaczliwych gestów czułości, gwałtownych wybuchów żalu. Gdzieś w tle majaczą niewyraźne sylwetki hotelowych gości, zza kadru dobiegają strzępy ich rozmów, pomruki awantur, miłosne jęki – to właśnie tam równolegle rozgrywają się dramaty bohaterów Życia złego dopełniającego dyptyk w reżyserii João Canijo. więcej tutaj
Życie złe / Living Bad / Viver Mal
João Canijo / Portugalia, Francja 2023 / 125’
Życie złe można uznać za udaną próbę odświeżenia tradycji
filmu nowelowego. Narracja podzielona jest na trzy części: Zabawa z ogniem,
Pelikan, Matczyna miłość. Każda z nich to adaptacja jednoaktówek Augusta
Strindberga swobodnie zreinterpretowanych przez aktorki i aktorów w trakcie
pracy na planie, z wyraźnymi odniesieniami do twórczości filmowej i teatralnej
Ingmara Bergmana. Epizody z życia hotelowych gości spaja czas i miejsce akcji
(doba w hotelu na północy Portugalii), a przede wszystkim temat: okrutna,
toksyczna i nierozerwalna więź między matką i córką oraz ich (nie)obecnymi
kochankami, mężami i ojcami. Gdzieś w tle majaczą niewyraźne sylwetki
właścicielek hotelu, zza kadru dobiegają strzępy ich rozmów, nawoływania i
płacz – to właśnie tam równolegle rozgrywa się dramat pięciu bohaterek Złego
życia dopełniającego dyptyk João Canijo. więcej tutaj
Cały program Festiwalu wraz z godzinami projekcji oraz warunkami oglądania filmów on-line znajdziecie na stronie Nowych Horyzontów.
***
Opisy filmów użyte w tym poście pochodzą ze strony Festiwalu (tutaj), a autorką większości z nich jest Agnieszka Szeffel, kuratorka sekcji Focus na Portugalię, od której otrzymaliśmy też zamieszczone w poście fotografie filmowe. Użyte w poście plakaty filmowe (4 ostatnie grafiki) pochodzą ze strony filmweb.pl.
Komentarze
Prześlij komentarz